Ιάσων και Αργοναυτική εκστρατεία
Συγγραφή : Μπενάρδου Αγιάτις
Για παραπομπή: Μπενάρδου Αγιάτις, «Ιάσων και Αργοναυτική εκστρατεία »,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Εύξεινος Πόντος
URL:
Ετυμολογία
Ιάσων – ετυμολογία: Το όνομα προέρχεται από το ρήμα ἰᾶσθαι, το οποίο σημαίνει θεραπεύω. Συνεπώς, Ιάσων σημαίνει «θεραπευτής».
2. Βίος
Ο Ιάσων, γιος της Αλκιμήδης και του Αίσονα, ήταν ο νόμιμος διάδοχος του θρόνου της Ιωλκού, τον οποίο ο θείος του, Πελίας, είχε σφετεριστεί από τους αδερφούς του, Νηλέα και Αίσονα. Ο Ιάσων μεγάλωσε στο Πήλιο. Την ανατροφή του είχε αναλάβει ο κένταυρος Χείρων. Όταν ο Ιάσων ενηλικιώθηκε, επέστρεψε στην Ιωλκό με σκοπό να διεκδικήσει το θρόνο της πόλης.
Ο Πελίας είχε λάβει ένα χρησμό σύμφωνα με τον οποίο ο θρόνος του κινδύνευε από έναν μονοσάνδαλο. Μόλις είδε πως ο Ιάσων φορούσε μόνο ένα σανδάλι, καθώς είχε χάσει το άλλο διασχίζοντας ένα ποτάμι, και προκειμένου να τον εξοντώσει, του ανέθεσε να ταξιδέψει στην Κολχίδα και να φέρει πίσω στην Ιωλκό το χρυσόμαλλο δέρας. Το χρυσόμαλλο δέρας ήταν η προβιά του κριαριού, την οποία ο Φρίξος αφιέρωσε στο Φύξιο Δία, μετά τη θυσία του ζώου το οποίο έσωσε τη αδερφή του, Έλλη, και τον ίδιο από την ανθρωποθυσία για την οποία τους προόριζε η μητριά τους, Ινώ. Το κριάρι αυτό το έστειλε η μητέρα τους, Νεφέλη, όταν ο Δίας την ενημέρωσε για τις προθέσεις της Ινούς. Δυστυχώς η Έλλη δεν κατάφερε να φτάσει ως την Κολχίδα, αφού έπεσε και πνίγηκε στα στενά που προς τιμήν της ονομάστηκαν Ελλήσποντος.
Έτσι ξεκίνησε η περίφημη Αργοναυτική εκστρατεία, η οποία ονομάστηκε έτσι από το πλοίο του Ιάσονα, την Αργώ, την οποία κατασκεύασε ο Άργος ο Θεσπιεύς, γιος του Φρίξου. Η ανταπόκριση στο κάλεσμα του Ιάσονα ήταν θαυμαστή: πενήντα ήρωες από όλο το μυκηναϊκό κόσμο έσπευσαν στο πλευρό του. Τα ονόματα, τα οποία παραθέτει ο Απολλόδωρος στα Αργοναυτικά, πιστοποιούν ότι ο Ιάσων επάνδρωσε την Αργώ με άριστους συνταξιδιώτες (βλ. παράθεμα).
3. Η Αργώ
Το πλοίο με το οποίο πραγματοποιήθηκε η εκστρατεία λεγόταν «Αργώ», που σημαίνει ταχεία, δηλαδή γρήγορο πλοίο. Η Αργώ κατασκευάστηκε από το ναυπηγό Άργο, γιο του Φρίξου. Από τον αριθμό των Αργοναυτών, συμπεραίνεται ότι το πλοίο ήταν πεντηκόντορος, με 25 κουπιά σε κάθε πλευρά και τετράγωνο ιστίο. Η Αργώ κατατάσσεται στην «ηπειρωτική ναυπηγική σχολή» των μακρών πλοίων. Ημικατεργασμένη ναυπηγική ξυλεία από το Πήλιο συνδεόταν με τόρμους και εντορμίες. Σύμφωνα με το μύθο, ο ναυπηγός Άργος είχε ως αρωγό του την Αθηνά, θεά της σοφίας, προστάτιδα των επιστημών και της μηχανικής. Η Αθηνά τοποθέτησε στην Αργώ το «λάλον ξύλο» (ξύλο που μιλούσε), μυθική ονομασία που πιθανώς αναφέρεται σε ένα ξύλινο ναυπηγικό μετρητικό όργανο.
Στην πλοήγηση της Αργούς συντελούσαν αποφασιστικά οι ναυπηγικές γνώσεις του ειδικά επιλεγμένου πληρώματος. Σύμφωνα με το μύθο, ο Αργοναύτης Αγκαίος ήταν γνώστης των κινήσεων των άστρων και των πλανητών, ο Λυγκεύς διέθετε οξύτατη όραση και ο Τίφυς, πλοηγός του σκάφους, κατεύθυνε το σκάφος με πολυμήχανο τρόπο μέσα από σφοδρές θύελλες και θαλασσοταραχές.
4. Η διαδρομή
Η Αργώ απέπλευσε για το μακρύ της ταξίδι από τις Παγασές, το λιμάνι της Ιωλκού. Διασχίζοντας το Αιγαίο πέλαγος πέρασε στην Προποντίδα και έπειτα οι Αργοναύτες συνέχισαν για τα Πριγκηπόννησα και το Βόσπορο, προτού εισέλθουν στον Εύξεινο Πόντο με κατεύθυνση την Κολχίδα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, όταν η Αργώ έπλευσε προς το Βόσπορο, οι Αργοναύτες διαπίστωσαν την ανεπάρκεια της άγκυράς τους, την οποία είχαν ήδη αντικαταστήσει μια φορά στην Κύζικο. Η ανεπάρκεια των αγκυρών αποδιδόταν στον αφιλόξενο χαρακτήρα του Εύξεινου Πόντου, ο οποίος γι' αυτό το λόγο κατά την Αρχαιότητα ονομαζόταν Άξενος Πόντος (δηλαδή αφιλόξενη θάλασσα). Ο χαρακτηρισμός αυτός οφειλόταν στην απουσία νησιών και στο σκοτεινό του χρώμα, αλλά και στις δυσχερείς συνθήκες πλεύσης.
Κατά μια παραλλαγή της αφήγησης της επιστροφής των Αργοναυτών, την οποία συναντάμε στα Αργοναυτικά του Απολλωνίου Ροδίου (3ος αι. π.Χ.), οι Αργοναύτες παρουσιάζονται να ανεβαίνουν το Δούναβη και τον ποταμό Σάβο και να φτάνουν στην Αδριατική μέσω του ποταμού Πάδου, και να αράζουν σε ένα από τα μεγαλύτερα νησιά της Δαλματίας, την Κόρκυρα Μέλαινα (σύγχρονη Κόρτσουλα, κοντά στην άκρη της χερσονήσου Πέλιεσακ). Τα Αργοναυτικά αναφέρουν ότι ένα νησί της βόρειας Αδριατικής πήρε το όνομα του Άψυρτου, διαμελισμένου αδερφού της Μήδειας.
Μια άλλη εκδοχή αφηγείται ότι το Ολκίνιο (Ούλτσινι) στις ακτές του Μαυροβουνίου, κοντά στη λίμνη Σκόδρα, ιδρύθηκε από τους Κόλχους που έφτασαν εκεί κατά την εκδίωξη των Αργοναυτών. Οι Αργοναύτες, κατά το μύθο, έπλευσαν από την ενδοχώρα των σημερινών Βαλκανίων στην Αδριατική θάλασσα και από εκεί κατευθύνθηκαν προς τον Κορινθιακό κόλπο και την Κόρινθο όπου η εκστρατεία ολοκληρώθηκε.
Η φανταστική ιστορία της επιστροφής των Αργοναυτών πιθανότατα απηχεί αρχαιότερες θαλάσσιες διαδρομές των Ελλήνων. Η αναφορά της επιστροφής μέσω της Αδριατικής ίσως απηχεί εμπορικά ή άλλου τύπου δρομολόγια μεταξύ Ελλάδας και Κεντρικής Ευρώπης.
Η αρχαιολογία έχει επανειλημμένα επιχειρήσει να ταυτίσει τα ευρήματα με το μύθο της Αργοναυτικής εκστρατείας όπως τον παραδίδει ο Απολλώνιος Ρόδιος. Οι στίχοι 260-330 (Αργοναυτικά, Βιβλίο ΙV) αναφέρουν ότι, αφού άρπαξαν το χρυσόμαλλο δέρας από την Κολχίδα, οι Αργοναύτες συνειδητοποίησαν ότι δεν ήταν ασφαλές να επιστρέψουν μέσω Εύξεινου Πόντου, Βοσπόρου και Προποντίδας, καθώς εκεί τους περίμενε ο βασιλιάς της Κολχίδας. Ο δρόμος που επέλεξαν μέσω του δέλτα του Ίστρου ήταν ήδη γνωστός από τη Μυκηναϊκή εποχή.
Η xιώτικη κεραμική του 9ου-8ου αι. π.Χ. που αποκαλύφθηκε στο ιερό ηλιακής θεότητας στη θέση Μπαγκατσίνα, στη Βουλγαρική ενδοχώρα, αποτελεί πιθανή ένδειξη ότι οι θαλασσοπόροι της εποχής του Σιδήρου διέσχιζαν την Προποντίδα και το Βόσπορο, κατά μήκος των πλούσιων σε κοιτάσματα μεταλλευμάτων ακτών του Δούναβη και του δυτικού Αίμου, των Καρπαθίων και της Τρανσυλβανίας.
Ο μύθος της Αργοναυτικής εκστρατείας αναβίωσε στις μέρες μας από το Δήμο Βόλου και τη Δημοτική τουριστική Επιχείρηση Βόλου, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Έρευνας Ναυπηγικής και Τεχνολογίας «Ναύδομος» με την κατασκευή της «Αργούς», ενός κωπήλατου πλοίου μήκους 30 μ. και πλάτους 4 μ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου