ΠΑΝΑΓΙΑ ΧΟΖΟΒΙΩΤΙΣΣΑ
Στην Αμοργό, πάνω σ΄΄ ένα γκρεμό 300μ. με θέα τη θάλασσα, δεσπόζει σαν λευκό περιστέρι το ιστορικό και ξακουστό μοναστήρι της Παναγίας Χοζοβιώτισσας που τιμάται 21 Νοεμβρίου στα Εισόδια της Θεοτόκου.
Κτίστηκε το 1088 μ.Χ. από το βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο Α΄ Κομνηνό σύμφωνα με επιγραφή της Ι.Μονής .. http://www.aegialis.com/chozoviotissa-gr.html
Για τον τρόπο άφιξης της εικόνας στην Αμοργό υπάρχουν δύο παραδόσεις: Η πρώτη λέει ότι η εικόνα βρέθηκε μέσα σε μια βάρκα εκεί ακριβώς που είναι κτισμένο το σημερινό μοναστήρι. Λέγεται ότι την εικόνα τοποθέτησε μια ευσεβής κυρία μέσα σε βάρκα από την πόλη Χόζοβα της Παλαιστίνης και την άφησε να ταξιδέψει μόνη της στην θάλασσα, για να γλιτώσει από τα χέρια των εικονομάχων.
Η δεύτερη εκδοχή λέει ότι τη θαυματουργική εικόνα έφεραν στην Αμοργό μοναχοί από το μοναστήρι του Χοτζεβά της Παλαιστίνης, που βρίσκεται κοντά στην Ιεριχώ, οι οποίοι έφυγαν λόγω των διωγμών από τους εικονομάχους. Περνώντας από την Κύπρο οι μοναχοί έπεσαν πάνω σε ληστές που βεβήλωσαν, έσχισαν στα δύο και έριξαν στη θάλασσα την εικόνα. Τα δύο τεμάχια ήρθαν με θαυματουργικό τρόπο κάτω από το βράχο της Αμοργού κι ενώθηκαν μόνα τους χωρίς να διακρίνεται τίποτε. Αλλοι λένε ότι συγκολλήθηκαν από τους μοναχούς που συνέχισαν το ταξίδι τους, έφτασαν στην Αμοργό και έκτισαν το μοναστήρι στον τόπο που τους υπέδειξε η Παναγία. Μάρτυρας για τον τόπο αυτό ήταν η σμίλη, που για αιώνες βρισκόταν σφηνωμένη στο βράχο και έπεσε το 1952.
Στη Μονή βρίσκονται: Χειρόγραφα, γραμμένα σε περγαμηνή και χαρτί, Οι Κώδικες σε μεμβράνη(περγαμηνή) χρονολογούνται από τόν δέκατο έως τον πρώιμο 15ο αι., ενώ οι χάρτινοι ανάγονται στους Βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους (13ος-19ος αι.). Εκτίθενται σημαντικά δείγματα κεντητικής τέχνης , τα περισσότερα έργα τού 18ου και 19ου αι., έργα διαφόρων εργαστηρίων αργυροχοϊκής τέχνης τού 18ου και 19ου αι. κ.α. Ξεχωριστή θέση μεταξύ των εκθεμάτων στο σκευοφυλάκιο έχουν:
Εύαγγελιστάριο χειρόγραφο σε μεμβράνη με λαμπρέςμικρογραφίες σε χρυσό κάμπο, 11ου αι.
Εύαγγελιστάριο σε περγαμηνή με ιδιόμορφα, ποικιλόχρωμααρχικά γράμματα, 13ου αι., πιθανώς από τήν Κάτω Ιταλία.
Το Σιγίλλιο του Οικουμενικού Πατριάρχου ΚωνσταντινουπόλεωςΙερεμίου τού Β' τού Τρανού, του έτους 1583.Μεταξύ άλλων αναγράφεται: "...καιΒασιλική θεία χειρί και επιμελεία του μακαρίουκαι αοιδίμου βασιλέως κυρίου Αλεξίου του μεγάλουΚομνηνού ανηγέρθη εκ βάθρων και απηρτίσθη ειςΜοναστήριον Βασιλικώς τε και μεγαλοπρεπώς".
Ευαγγέλιο έντυπο, σταχωμένο με άργυρο.
Επίχρυσο, περίτεχνα ποικιλμένο κάλυμμα από εργαστήριοτου Πόντου, 18ος αί.